Bu günkü makalemin konusu, İÇTİHAT konusu üzerinde olacaktır. Bizlerin Kur’an ile bağlantısını kesenler, öyle isimler altında dine hükmetmeye çalışmışlardır ki, bugün yapılan bu yanlışları dinden çıkarmak, adeta imkânsız olmuştur. İsterseniz bu kelimenin ne anlama geldiğini önce yazalım ki, konu daha iyi anlaşılsın.
“İçtihat zor, anlaşılmayan bir konuda var gücünü kullanarak, gayret göstermek anlamındadır. Fıkıh da bu kelimenin terim anlamı ise; KESİN VE AÇIK DELİLLERLE SABİT OLMAYAN ÖZNEL YARGILARI, şer’i delillere uygun olarak ortaya çıkarma konusunda, bütün güç ve takatini sarf ederek çalışmaktır. Yani, Kur'an, hadis ve icma ile sabit olan şer’i delillerden hüküm çıkarmaktır.”
İçtihat kelimesinin, günümüzde ne anlamlara geldiğini gördük. Bu kelimenin sözlük anlamına baktığımızda, her Müslüman ın her alanda müracaat etmesi gerektiğini, buna İslam ı yaşarken de gerekli olduğunu açıkça söyleyebiliriz. Çünkü Kur’an ayetlerini anlayabilmemiz için, üzerinde dikkatle düşünüp bir çaba harcamamızı ister bizlerden Allah. Demek ki içtihat her Müslüman ın vazgeçmemesi gereken olmazsa olmaz, yaşam çabasıdır dersek yanlış olmaz. Şunu lütfen unutmayalım, Kur’an ın muhkem ayetleri asla anlaşılmaz değildir.
Önce hatırlatmak isterim. Allah emin olmadığın bilginin ardına düşmeyin, bunun hesabını sorarım diye bizleri uyarır. Bu durumda bizlerinde içtihat ederken, kaynağımız emin olduğumuz yalnız Kur’an olmazsa, asla kararlarımızın doğruluğundan da emin olamayız. Gelelim İslam toplumunda İçtihat kelimesinin, nasıl kullanıldığına. Kesin ve açık delilleri olmayan öznel yargılardan bahsediliyor. Ne demek isteniyor ÖZNEL yargılardan kasıtla. “Öznel kelime anlamı olarak, nesnelerin gerçeğine değil kişinin duygu, düşünü ve sezgilerine dayanan, kişiye göre ve kişisel olan anlamındadır. “ BÖYLE BİR YARGI, SİZCE DİNSEL BİR HÜKÜM OLUŞTURABİLİR Mİ? Daha iyi anlaşılması için, öznel kelimesinin tam tersi olan NESNEL kelimesinin de, ne anlama geldiğini söylemek isterim. “GERÇEĞE VARMAK AMACIYLA, TARAF TUTMADAN İNCELEME YAPAN, HÜKÜM VEREN. BİREYİN KİŞİSEL GÖRÜŞÜNDEN BAĞIMSIZ OLAN, OBJEKTİF."
SİZCE KUR’AN I ANLAMAK, YA DA İSLAM I YAŞAMAK MAKSADIYLA, ÖZNEL Mİ DÜŞÜNMELİYİZ, ÇABA HARCAMALIYIZ, YOKSA NESNEL Mİ? DUYGULAR HER ZAMAN BİZLERİ YANILTA BİLİR, ETKİ ALTINA ALABİLİR AMA GERÇEKLERLE YÜZLEŞMEK, TARAFSIZ DÜŞÜNMEK, BİZLERİ HER ZAMAN DOĞRUYA ULAŞTIRACAKTIR. ONUN İÇİN ALLAH BİZLERE, DÜŞÜNMEMİZİ EMREDİYOR.
Gelelim dini konularda, İçtihat konusunda kesin, açık delillerle sabit olmayan öznel yargıları, düşünceleri olan kişilerin, çaba ve gayretleri ile ortaya çıkardığı, ŞER-İ YANİ ŞERİATA DİNE UYGUN DELİLLERE. Kur’an ı birkaç kez dikkatle, düşünerek okuyan bir Müslüman, Kur’an ın bahsetmediği, Allah ın hüküm vermediği, yasaklamadığı hiçbir şeyi yaratılmış bir beşer, bunlarda dinin yasaklarıdır, ya da dinin hükümleridir diye ortaya koyamaz. Çünkü Allah açıklamadığı, izah etmediği hiç bir şeyden asla hesap sormaz.
Allah Kur’an da, çok açık bir hüküm veriyor ve diyor ki; SİZLERİ KUR’AN DAN SORUMLU TUTUYORUM. Bu hükmü veren Allah, sizce bizlerin sorumlu olduğu bir konuyu, Kur’an da açıklamamış, izah etmemiş olabilir mi? Elbette mümkün değil, çünkü Allah açıkladığını söylüyor. İslam dininde ruhban sınıfının olmadığını, özellikle bizlere bildiren Rabbimizi, lütfen dikkate alalım ve söylenenleri ayetler ışığında anlamaya çalışalım. Geleneksel FIKIH İslam anlayışında, Kur’an ın sınırlarını hakkıyla bilen kişilerin, ancak dini konularda içtihat yapabileceğine inanılır. Buna inandırıldığımız andan itibaren, İslam dininde ellerimizle, KENDİ RUHBANLARIMIZI YARATMIŞ OLURUZ.
Hatırlayınız Allah birçok kez; YEMİN OLSUN Kİ BU KİTABI, SİZLER ANLAYASINIZ DİYE KOLAYLAŞTIRDIK DİYOR. Düşünen ve aklını kullanan kulları içinde, nice örneklerle izah edilmiş, kolaylaştırılmış olduğunu da, birçok ayetinde bizlere bildiriyor. Her Müslüman, Kur’an ayetleri üzerinde İÇTİHAT etmelidir. Yani olanca gücünü sarf edip, anlayabilmek adına, mücadelesini vermelidir. Bizler bu düşünceyi hayata geçirmediğimiz içinde, ayetler üzerinde bizler içtihat etmek yerine, siz anlayamazsınız diyenlere inanıp, içtihat ı yani Kur’an ı anlayabilmek adına çaba göstermeyi, düşünmeyi ne yazık ki başkalarına bırakıyoruz. Öyle olunca da, Allah ın bizlere ne anlattığını, uyarısını anlamak yerine, bilmem hangi hoca yada efendi, şeyh ne söylemiş, ayetten ne anlamış ona hiç şüphe duymadan inanıyoruz. Ondan sonrada, İslam toplumlarının halini görüp üzülüyoruz.
Din adına tek bir delil, kanıt vardır. Oda KUR’AN dır. Allah ın elçisinin dahi, Kur’an ın dışından dinde hükümler koyma yetkisi yoksa ve Allah elçisine, SANA İNDİRDİĞİM KUR’AN İLE KULLARIMA HÜKMET diyorsa, lütfen Kur’an ın bahsetmediği konuları farklı şekillerde, kişilerin düşünceleri doğrultusunda dinin içine koyarak hayatımızı, yaşantımızı sınırlandırmayalım. Kendi yanlış inançlarımızı, ayetlere söylettirme yoluna gitmeyelim hata ederiz, kendimizi kandırırız. Bizlere düşen ayetlerde geçen kelimelere, kendi nefsimizce anlamlar yüklemek yerine, Allah ayetinde bizlere ne anlatıyor, onu Kur'an bütünlüğüde anlamaya çalışmalı ve o konuda zaman ayırıp kendimiz İÇTİHAT etmeliyiz.
Şunu lütfen unutmayalım, Allah ın ve elçisinin şeriatı yalnız Kur’an dır. Ona hiç kimsenin ilaveler yapma gücü yoktur. Kur’an ın dışına çıkarsak, İslam dairesinin dışına çıkmış olacağımızın, lütfen farkında olalım. FIKIH beşeri kanun ve kurallardır din değildir, asla ALLAH IN EMRİ ŞER-İ KURALLAR DEĞİLDİR.
Kur’an ın onayını alan içtihat, elbette hepimizin başının tacıdır. Ama kişisel içtihatların zamana göre, farklı algılanmış olabileceğinin bilincinde olmalıyız. Allah ın hükümleri evrenseldir, asla zamana göre değişmez. Beşeri düşünce ve fikirler, ilmin ve zamanın gelişmesi ile algı ve düşünmede, ona paralel değişeceğinden, farklı söylemler olabilir. Çünkü hayatımızda daha önce olmayan, yeni giren meslekler, buluşlar olabilir. Onun içinde, ihtiyaçlarında farklılaşması kaçınılmazdır.
Kur’an temel ve genel kanun, kurallar kaynağıdır. Bizlerin yapması gereken, bu kanun ve kuralların ışığında, onlara ters düşmeyecek, ihtiyaç hissettiğimiz içtihatlarda bulunmak olmalıdır. Tekrar söylemek istiyorum, bu içtihatlar zaman ve ihtiyaca göre değişkenlik arz eder, kalıcı dinin hükmü değildir ama Kur'an ın amacına ters düşemez. Önemli olan Allah ın bizlerden istedikleridir, yani amaçtır. AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN, ZAMANA GÖRE ARAÇLAR DEĞİŞEBİLİR. Örneğin Allah elçisine, Haccı ilan et, gerek yaya, gerek yorgun deve sırtlarında Hacca gitsinler der. Hiç birimiz günümüzde, Hac ca deveyle yada yaya gidelim demeyiz. Dilerim cümlemiz, rivayet ve sanıdan uzak yalnız Kur'an ı rehber edinen, gerçeklerin arayışında olabilmek adına çaba harcayan, ALLAH IN HALİS KULLARINDAN OLURUZ.
Saygılarımla
Haluk GÜMÜŞTABAK
https://kuranadavet1.wordpress.com/
https://twitter.com/KURANA_DAVET
http://www.hakyolkuran.com/
https://www.facebook.com/Kuranadavet1/
https://hakyolkuran1.blogspot.com/